دربهای ضد حریق نقش بسیار حیاتی در حفظ ایمنی ساختمان‌ها دارند. این نوع درب‌ها به‌عنوان مانعی مؤثر در برابر گسترش آتش‌سوزی عمل کرده و زمان لازم برای تخلیه امن ساکنین و کارکنان را فراهم می‌کنند. در این مقاله به بررسی کامل استاندارد درب ضد حریق، مشخصات فنی، ضوابط طراحی و نصب، و تفاوت آن با دربهای معمولی می‌پردازیم.
استاندارد درب ضد حریق چیست؟
استاندارد درب ضد حریق مجموعه‌ای از ضوابط، مشخصات فنی و دستورالعمل‌هایی است که طراحی، تولید و نصب این نوع درب‌ها را تحت کنترل قرار می‌دهد. این استانداردها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که درب بتواند در برابر حرارت شدید، دود و شعله‌های آتش مقاومت کند و حداقل به مدت مشخصی از نفوذ آتش جلوگیری نماید. مهم‌ترین استانداردهای جهانی در این زمینه شامل:
- UL 10C و UL 10B (آمریکا)
- BS 476 Part 22 (بریتانیا)
- EN 1634-1 (اتحادیه اروپا)
در ایران، سازمان آتش‌نشانی و مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی مسئول تدوین و کنترل اجرای استاندارد دربهای ضد حریق هستند.
مشخصات فنی درب ضد حریق
برای اینکه یک درب به‌عنوان درب ضد حریق شناخته شود، باید دارای ویژگی‌های فنی خاصی باشد. این ویژگی‌ها عبارتند از:
1. جنس بدنه:
بدنه درب باید از موادی ساخته شده باشد که در برابر حرارت بالا مقاومت دارند. معمولاً از فولاد گالوانیزه، چوب با عایق حرارتی یا ترکیبی از این دو استفاده می‌شود.
2. عایق داخلی:
بین دو لایه بیرونی درب از مواد عایق حرارتی مانند پشم سنگ یا موادی با پایه سرامیکی استفاده می‌شود.
3. نوار درزگیر منبسط‌شونده:
در اطراف درب، نوارهایی نصب می‌شود که در اثر گرما منبسط شده و مانع ورود دود و شعله به قسمت‌های دیگر ساختمان می‌شوند.
4. قفل و یراق‌آلات مقاوم:
تمامی اجزای یراق‌آلات باید ضد حریق بوده و در زمان آتش‌سوزی عملکرد خود را حفظ کنند.
5. قابلیت بسته شدن خودکار:
درب باید به‌صورت خودکار بسته شود تا از گسترش آتش جلوگیری کند.
اندازه درب ضد حریق و ابعاد درب ضد حریق
اندازه درب ضد حریق و ابعاد درب ضد حریق بسته به محل نصب و کاربری ساختمان متفاوت است. ابعاد استاندارد برای این درب‌ها معمولاً به شرح زیر است:
- درب یک‌لنگه: 210 در 90 سانتی‌متر
- درب دولنگه: 210 در 180 سانتی‌متر یا 210 در 160 سانتی‌متر
ضخامت این درب‌ها نیز بین 4.5 تا 7 سانتی‌متر متغیر است. همچنین ضخامت ورق فولادی معمولاً بین 0.8 تا 1.5 میلی‌متر در نظر گرفته می‌شود.
استاندارد درب خروج اضطراری
درب خروج اضطراری، یکی از انواع مهم درب ضد حریق است که در مسیرهای فرار قرار دارد. استاندارد درب خروج اضطراری باید به گونه‌ای باشد که:
- به راحتی و بدون نیاز به کلید یا ابزار خاص باز شود.
- در برابر آتش حداقل 60 تا 120 دقیقه مقاومت داشته باشد.
- دارای علامت‌گذاری روشن و قابل رؤیت در مواقع اضطراری باشد.
- از دو جهت بازشو داشته باشد (در برخی پروژه‌ها)
درب ضد حریق در پلان
در نقشه‌های معماری، درب ضد حریق در پلان به صورت نماد خاصی نمایش داده می‌شود تا موقعیت آن در مسیر فرار و همچنین مشخصات فنی آن به‌وضوح مشخص باشد. در پلان‌های حرفه‌ای، اطلاعاتی مانند:
- کد درب
- درجه مقاومت در برابر حریق (مثلاً F60، F90، F120)
- نوع بازشو (چپ‌گرد، راست‌گرد)
- موقعیت در مسیر فرار
همگی مشخص می‌شوند. قرارگیری صحیح درب در پلان، تأثیر مستقیمی بر ایمنی کلی ساختمان دارد.
ضوابط نصب و نگهداری درب ضد حریق
صرف داشتن درب ضد حریق کافی نیست؛ نصب صحیح آن نیز نقش حیاتی دارد. برخی از ضوابط نصب عبارتند از:
- نصب چهارچوب فولادی محکم با انکرهای مقاوم
- فاصله مناسب بین درب و چهارچوب (کمتر از 3 میلی‌متر)
- استفاده از فوم یا ملات ضد حریق در اطراف چهارچوب
- تست و بازرسی دوره‌ای توسط تیم‌های متخصص
تفاوت درب ضد حریق و درب دودبند
تفاوت اصلی بین درب ضد حریق و درب دودبند در کارکرد و میزان مقاومت آن‌ها در برابر آتش و دود است. درب ضد حریق برای مقاومت در برابر حرارت شدید و شعله‌های مستقیم طراحی شده و معمولاً دارای درجه‌بندی زمانی مشخصی مانند 60، 90 یا 120 دقیقه مقاومت در برابر حریق است. این درب‌ها مانع گسترش آتش به بخش‌های دیگر ساختمان می‌شوند. در مقابل، درب دودبند عمدتاً برای جلوگیری از نفوذ و انتشار دود در فضاهای مختلف استفاده می‌شود و لزوماً در برابر شعله‌های مستقیم مقاوم نیست. دربهای دودبند اغلب در کنار سیستم‌های تهویه و کنترل دود به‌کار می‌روند و معمولاً دارای نوارهای درزگیر منبسط‌شونده هستند که هنگام حرارت بالا فعال می‌شوند. در بسیاری از پروژه‌های ساختمانی، این دو نوع درب به صورت مکمل و در ترکیب با یکدیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
تأییدیه‌ها و گواهی‌نامه‌ها
برای اطمینان از کیفیت و عملکرد، درب ضد حریق باید دارای گواهی‌نامه معتبر از مراجع ذی‌صلاح باشد. در ایران، تأییدیه از سازمان آتش‌نشانی یکی از مدارک ضروری برای استفاده از درب در پروژه‌های ساختمانی است. این تأییدیه پس از تست در شرایط آزمایشگاهی صادر می‌شود.
جمع‌بندی
استاندارد درب ضد حریق یکی از مهم‌ترین فاکتورها در طراحی ایمن ساختمان‌ها به‌شمار می‌رود. این درب‌ها با داشتن مشخصات فنی ویژه، نقش اساسی در جلوگیری از گسترش آتش، تسهیل تخلیه اضطراری و حفظ جان افراد ایفا می‌کنند. رعایت ضوابط نصب، استفاده از دربهای دارای تأییدیه رسمی، و توجه به محل قرارگیری درب در پلان از جمله نکات کلیدی برای اطمینان از عملکرد مؤثر درب ضد حریق هستند.
در نهایت، به کارگیری دربهای ضد حریق مطابق با “استاندارد دربهای ضد حریق” نه تنها یک الزام قانونی، بلکه ضامن سلامت و ایمنی ساکنین ساختمان است.
سوالات متداول
۱. آیا درب ضد حریق همان درب دودبند است؟
خیر، درب ضد حریق برای مقاومت در برابر شعله و حرارت بالا طراحی شده، در حالی که درب دودبند تنها مانع انتشار دود می‌شود و الزماً مقاومت حرارتی بالا ندارد.
۲. چه مدت زمانی درب ضد حریق باید مقاومت داشته باشد؟
بسته به نوع درب و کاربرد آن، معمولاً بین 60 تا 120 دقیقه مقاومت در برابر آتش نیاز است.
۳. آیا نصب درب ضد حریق در همه ساختمان‌ها الزامی است؟
در ساختمان‌های عمومی، تجاری، اداری و مسکونی با ارتفاع بالا یا تراکم جمعیتی زیاد، نصب این نوع درب‌ها طبق مقررات ملی ساختمان الزامی است.
۴. آیا می‌توان درب معمولی را به درب ضد حریق تبدیل کرد؟
خیر، دربهای ضد حریق باید طبق استانداردهای مشخصی تولید شده و در آزمایشگاه تست شوند. تبدیل یک درب معمولی به درب ضد حریق امکان‌پذیر نیست.
۵. آیا دربهای ضد حریق نیاز به نگهداری خاص دارند؟
بله، بازرسی دوره‌ای برای اطمینان از عملکرد صحیح قفل‌ها، نوارهای درزگیر، و سیستم بسته‌شو خودکار ضروری است.
