در پروژه های ساختمانی، مخصوصا در ساخت یا بازسازی سازه های بلند و یا در مناطقی که دسترسی به آنها دشوار است، از داربست به عنوان یک ابزار مهم و غیر قابل جایگزین استفاده می شود انواع مختلفی از داربست ها وجود دارند که هرکدام با ویژگی ها و مزایای خاص خود برای پروژه‌های خاص ساختمانی مناسب هستند. اما همانطور که می‌دانید، هر پروژه ساختمانی منحصر به فرد است و هیچ داربستی نمی‌تواند به طور یکسان در تمامی پروژه‌ها استفاده شود. 

در این راهنمای جامع، به تحلیل و بررسی انواع مختلف داربست‌ها پرداخته و تجهیزات ضروری، مراحل اجرایی و مهم‌ترین اصول ایمنی در استفاده از داربست ها را به طور کامل بررسی خواهیم کرد.

اجزا و ساختار داربست ساختمانی

داربست ساختمانی یک سازه موقت است که در بخش خارجی ساختمان ها نصب می‌شود تا کارگران بتوانند در حین ساخت، تعمیر یا نظافت ساختمان به بخش های مرتفع دسترسی داشته باشند. این سازه معمولا از شبکه‌ای از لوله های فلزی و تخته های معلق تشکیل شده است که ایمنی و پایداری لازم را برای عملیات ساختمانی فراهم می‌کند. با این حال، ترکیب و نوع اجزای داربست با توجه به نوع آن متفاوت خواهد بود. برخی از اجزای رایج داربست که به افزایش ثبات و کارایی آن کمک می‌کنند عبارتند از:

• جک تنظیم ارتفاع (چرخدار یا ثابت): بخش پایینی داربست که می‌تواند به شکل چرخ برای حرکت آسان یا پایه های صاف و قابل تنظیم برای تثبیت روی سطوح ناهموار باشد.
• فریم: لوله های عمودی که داربست را به زمین متصل کرده و ساختار اصلی آن را تشکیل می‌دهند.
• مهاربندها: لوله هایی که به صورت افقی در امتداد طول داربست یا به صورت مورب نصب می‌شوند تا استحکام و پایداری سازه را افزایش دهند.
• تخته پنجه ها: موانع محافظی که در لبه های سکوی کار نصب می‌شوند تا از سقوط ابزار و اشیا از ارتفاع جلوگیری کنند.
• تخته داربست: تخته هایی که به عنوان سطح کار اصلی داربست استفاده می‌شوند و محل ایستادن و حرکت کارگران را فراهم می‌کنند.
• نرده های محافظ: میله های افقی که در قسمت بالایی داربست قرار گرفته و به عنوان حفاظ ایمنی عمل می‌کنند.
• گیره ها و بست ها: گیره ها و بست ها به منظور اتصال و تثبیت اجزای مختلف داربست به یکدیگر به کار می‌روند.

توجه داشته باشید که بسیاری از این قطعات و تجهیزات، با توجه به نوع پیمانکار و نوع سیستم داربست، ممکن است با نام های مختلفی شناخته شوند. 

انواع داربست های ساختمانی

داربست ها در پروژه های ساختمانی برای ایجاد فضای ایمن و مناسب جهت دسترسی به قسمت های مختلف ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرند. این سیستم‌ها با توجه به نیازهای هر پروژه، به شکل های مختلفی طراحی می‌شوند تا در عین حفظ ایمنی، کارایی بیشتری داشته باشند. انواع مختلف داربست ها، با توجه به شرایط محیطی، نوع ساخت و میزان بار وارده، ویژگی ها و کاربردهای متفاوتی دارند که در انتخاب صحیح آنها باید دقت زیادی به کار برد.

داربست مدولار

داربست مدولار، که به نام سیستم داربستی نیز شناخته می‌شود، ساختاری است که از اجزای استاندارد و قابل تعویض مانند فریم ها، مهاربندها و اتصالات ساخته می‌شود. این سیستم شامل پست های عمودی، افقی و قطری است که به راحتی با استفاده از نقاط اتصال ثابت بر روی یکدیگر نصب می‌شوند.

داربست مدولار در مقایسه با دیگر انواع داربست ها مانند داربست لوله‌ای، نصب و حمل و نقل راحت تری دارد. استفاده از مکانیزم های قفل باعث می‌شود قطعات به راحتی روی یکدیگر قرار گیرند و حمل و نقل سریع تر صورت گیرد. علاوه بر این، این سیستم به دلیل انعطاف پذیری بالا برای پروژه های با ابعاد مختلف و نیازهای متنوع مناسب است. سرعت نصب و ایمنی بالا از دیگر مزایای آن است که موجب کاهش هزینه ها و زمان اجرا در پروژه های ساختمانی می‌شود.

داربست معلق

داربست های معلق از جمله سیستم های ویژه در صنعت ساختمان سازی هستند که به دیوارهای ساختمان متکی شده و در مواقعی که امکان برپاسازی داربست از سطح زمین وجود ندارد، به کار می‌روند. این داربست ها به صورت سکویی از بدنه ساختمان بیرون زده و به همین دلیل به آن‌ها داربست معلق گفته می‌شود. 

انواع داربست های معلق به دلیل قابلیت استفاده در مکان های خاص و دشوار، از تجهیزات پرکاربرد و ضروری در پروژه های ساختمانی محسوب می شوند. با توجه به اهداف مختلفی که از نصب این داربست‌ها در نظر گرفته می‌شود، انواع مختلفی از آن‌ها موجود است که هرکدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. این سیستم‌ها تحت شرایط خاص و با رعایت نکات ایمنی و فنی باید مورد استفاده قرار گیرند تا هم از نظر ایمنی و هم از نظر کارایی بهترین نتیجه را ارائه دهند.

داربست قابل حمل

داربست متحرک که به آن داربست قابل حمل هم گفته می‌شود، یک سیستم ساده و کاربردی است که از لوله های داربستی ساخته می‌شود و پایه های آن مجهز به چرخ است. این داربست برای کارهایی که نیاز به حرکت مداوم و تغییر مکان دارند، مثل نقاشی یا تعمیرات نمای ساختمان، کاربرد دارد. طراحی آن به گونه‌ای است که می‌توان در حین کار، به راحتی آن را حرکت داد و در ارتفاعات مختلف به کار ادامه داد. برخلاف داربست های ثابت، نصب و استفاده از داربست متحرک راحت تر بوده و ایمنی بالاتری را برای کارگران فراهم می‌کند.

داربست کنسولی

داربست کنسولی، که به نام داربست دروازه‌ای نیز شناخته می‌شود، یکی از سیستم های کاربردی در صنعت ساخت و ساز است. این داربست به جای تکیه بر زمین، به صورت افقی از یک سازه موجود امتداد می‌یابد و فضایی برای کار در ارتفاع ایجاد می‌کند. از این نوع داربست زمانی استفاده می‌شود که دسترسی به سطح زیرین مانند کار در مناطق مسدود یا فضاهای تنگ امکان پذیر نباشد.

استفاده از داربست کنسولی در پروژه هایی چون تعمیرات سقف، نصب پنجره ها و در نزدیکی لبه های ساختمان های بلند کاربرد دارد. طراحی خاص داربست کنسولی این امکان را فراهم می‌کند که بدون نیاز به داربست های سنتی، کارگران به نقاط دور از دسترس یا بالا دست یابند و با ایمنی بیشتری کار کنند. این سیستم سرعت و دقت پروژه ها را افزایش داده و از مشکلات مربوط به دسترسی جلوگیری می‌کند.

داربست های خرپایی

این نوع داربست به گونه‌ای طراحی شده است که یک صفحه مسطح به‌عنوان سکوی کاری، بر روی پایه های به شکل مثلث قرار می‌گیرد. ساختار مثلثی پایه‌ها موجب ایجاد ثبات مکانیکی بالا و توزیع یکنواخت بار بر روی سطح داربست می‌شود. به این ترتیب، فرد هنگام انجام کارهایی مانند رنگ آمیزی دیوار یا سقف، از یک سکوی ایمن و مقاوم بهره‌مند می‌شود.

علاوه بر این موارد، طراحی مدرن این داربست امکان دسترسی آسان به نواحی مختلف سازه را فراهم می‌کند و در عین حال، نصب و راه اندازی آن نسبتا سریع انجام می‌شود. به کمک این ساختار، علاوه بر ارتقای سطح ایمنی، بهره وری و کیفیت اجرای پروژه های ساختمانی افزایش می‌یابد، به این دلیل که تمامی نیروهای وارده به طور دقیق مهندسی شده و از هرگونه لغزش یا ناپایداری جلوگیری می‌شود.

داربست های دوتایی

داربست دوطرفه یا بنایی یکی از انواع داربست ها است که معمولا برای پروژه های ساختمانی استفاده می‌شود. در این نوع داربست، ردیف اول در فاصله‌ای حدود 20 تا 30 سانتی متر از دیوار نصب می‌شود و ردیف دوم حدود یک متر دورتر قرار می‌گیرد. این نوع داربست در دیوارهای سنگی کاربرد دارد، جایی که نصب تیرهای افقی با استفاده از روش های معمول مشکل است. بیشتر داربست های دوطرفه از چوب ساخته می‌شوند، چون این مواد به راحتی در دسترس هستند و امکان نصب و جابجایی آن‌ها آسان تر است. این داربست ها کمک می‌کنند تا کارگران به طور ایمن به سطوح بالا دسترسی داشته باشند.

نکات ایمنی در استفاده از داربست های ساختمانی

• اطمینان از قرارگیری صحیح پایه‌ها: باید اطمینان حاصل شود که هر پایه داربست روی سطحی مستحکم و ثابت قرار دارد تا از ناپایداری یا جابه‌جایی آن جلوگیری شود. همچنین باید از تاثیرات بارندگی یا شست و شوی خاک که ممکن است پایه‌ها را دچار لغزش کند، پیشگیری شود.
• تماس صحیح پایه‌ها و پیچ های تنظیم: تمامی پایه‌ها و پیچ های تنظیم باید به طور محکم با سطوح زیرین خود در تماس باشند. مهره های تنظیم باید کاملاً به پایه‌ها فشرده شوند.
• بررسی عمودی بودن قاب ها: قاب ها باید از نظر عمودی بودن در دو جهت چک شوند.
• تقویت پایه‌ها: هر پایه از هر قاب باید با استفاده از مهارهای ضربدری به پایه های قاب بعدی متصل شود.
• بررسی مکانیزم های قفل کننده: هنگام بررسی مهارها، اطمینان حاصل کنید که تمامی مکانیزم های قفل کننده در وضعیت بسته یا محکم قرار دارند.
• نصب صحیح سکوها و تجهیزات جانبی: اطمینان حاصل کنید که تمامی سکوها و تجهیزات جانبی به طور صحیح نصب شده‌اند.
• تامین ایمنی توسط بستن داربست: اطمینان حاصل کنید که تمامی اتصالات به طور صحیح و محکم میان سازه و داربست برقرار شده‌اند.
• ایمنی نرده‌ها: مطمئن شوید که تمامی نرده‌ها در محل مناسب خود قرار گرفته‌اند.
• ایمنی در داربست های محصور: در صورت محصور بودن داربست، اطمینان حاصل کنید که تدابیر اضافی لازم طبق استاندارد نصب انجام شده باشد و به طور دوره‌ای اتصالات و گیره ها بررسی شوند.
• دسترسی ایمن به سکوی کاری: اطمینان حاصل کنید که امکان دسترسی ایمن به سکوی کاری فراهم شده باشد.

در پروژه های ساختمانی، مخصوصا زمانی که ارتفاعات یا فضای وسیعی برای دسترسی به بخش های مختلف نیاز است، استفاده از سیستم های داربست ضروری است. داربست ها نه تنها برای فراهم آوردن سطح ایمنی برای کارگران و متخصصان، بلکه برای تسهیل دسترسی به نقاط مختلف پروژه و تسریع فرآیندهای اجرایی نقش مهمی ایفا می‌کنند. بدون استفاده از این سیستم های استاندارد، احتمال بروز حوادث غیرمنتظره، کاهش راندمان کاری و حتی تاخیر در پروژه ها به طور چشمگیری افزایش می‌یابد.